W stronę światła

Demokratyczne podejście do sztuki amerykańskiego artysty, Jamesa Turrella, czyni z jego prac więcej niż tylko wyjątkowe doświadczenie. „My work is more about your seeing than it is about my seeing,” deklaruje Turrell i przełamuje bariery ludzkiej percepcji – tego, co widoczne oraz tego, co można odebrać za pomocą uczucia.

Prace Turrella czerpią z jego wykształcenia w dziedzinie psychologii percepcyjnej oraz fascynacji światłem. Swoje iluminacje zaczął tworzyć w latach 60, zainspirowany kalifornijskim nurtem artystycznym epoki „Light and Space”. Momentem przełomowym były prace, które powstały w między 1969 a 1974 rokiem w Hotelu Mendota, czyli tak zwane „The Mendota Stoppages”. To seria zdjęć dokumentujących świetlne manipulacje Turrella, w których poszukiwał bezpośredniej więzi między światem zewnętrznym i wewnętrznym.

Jego celem było „zrozumienie” światła, tworzenie wydarzeń, które będą je zawierać lub przyjmować jego kształt. To unikalne podejście do tego, co niematerialne można intuicyjnie powiązać z przekonaniem artysty, według którego człowiek żyje w rzeczywistości swojej własnej kreacji, jego ograniczone doświadczenie to efekt norm kulturowych. W swojej pracy próbował je przełamywać w wierze, że światło może stanowić łącznik między światem duchowym i fizycznym.

Najbardziej znaną pracą Turrella stał się jednak długodystansowy projekt „Roden Crater”. W 1977 artysta kupił uśpiony stożek wulkaniczny w północnej Arizonie, który przez lata modyfikował, tworząc tunele i otwory wpuszczające do niego naturalne światło. W ten sposób stworzył on nieinwazyjne dla środowiska naturalnego, całkowicie subiektywne doświadczenie/dzieło sztuki, które zmienia się w zależności od pory dnia, rodzaju światła, ułożenia gwiazd. Materialność i efemeryczność pracy stała się więc symbolem kontemplacji tego, co trwałe i jednocześnie przemijające.

Od Pasadena Museum of Art przez Stedelijk aż po Guggenheim, dzieła Turrella były pokazywane na całym świecie. Ich największą kolekcję można obejrzeć jednak w dedykowanym artyście muzeum w Salta w Argentynie. Określane przez krytyków jako „magiczne”, o ich wyjątkowości stanowi przede wszystkim materia, z której zostały wykonane – ludzka percepcja.